Voor cliënten

Wat is tandenknarsen en klemmen?

Tandenknarsen en klemmen (bruxisme) zijn gewoonten waarbij de tanden onbewust hard op elkaar worden gedrukt of over elkaar schuiven. Dit kan zowel overdag als ’s nachts gebeuren.

• Tandenknarsen betekent dat de tanden en kiezen met kracht over elkaar schuiven, wat soms een knarsend geluid geeft.
• Klemmen houdt in dat de kiezen stevig op elkaar gedrukt worden, zonder beweging.

Deze gewoonten gebeuren vaak zonder dat iemand zich ervan bewust is en kunnen onderdeel zijn van de normale spieractiviteit. Het kan tijdelijk zijn of langere tijd voorkomen.

Hoe vaak komt tandenknarsen en klemmen voor?

Tandenknarsen en klemmen zijn veelvoorkomende verschijnselen:

• Slaapbruxisme komt bij 10-13% van de volwassenen voor.
• Waakbruxisme wordt bij 8-31% van de volwassenen gezien.
• Het komt vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen en kan met de leeftijd afnemen.
• Erfelijkheid kan een rol spelen, waardoor sommige mensen een verhoogde kans hebben om te knarsen.

Kun je van tandenknarsen en klemmen afkomen?

Bruxisme kan tijdelijk of langdurig voorkomen, afhankelijk van factoren zoals stress, slaapkwaliteit en levensstijl. Bij veel mensen is het episodisch en verdwijnt het vanzelf wanneer uitlokkende factoren verminderen. Slaapbruxisme wordt onbewust aangestuurd tijdens de slaap en is minder direct beïnvloedbaar dan waakbruxisme. Het komt vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen en neemt vaak af met de leeftijd. Hoewel bruxisme niet altijd volledig verdwijnt, kan de frequentie en intensiteit vaak aanzienlijk verminderen.

Welke factoren kunnen een negatieve invloed hebben?

Sommige gewoonten en omstandigheden kunnen tandenknarsen en klemmen versterken, zoals:

• Cafeïne (koffie, thee, energiedrankjes) → stimuleert het zenuwstelsel en verhoogt spieractiviteit.
• Alcohol → beïnvloedt de slaapkwaliteit en kan nachtelijk knarsen verergeren.
• Drugs (zoals ecstasy en cocaïne) → versterken de kaakspanning en kunnen het gedrag versterken.
• Roken → nicotine heeft een stimulerend effect op spieractiviteit.
• Slaapstoornissen zoals slaapapneu → kunnen verband houden met slaapbruxisme.
• Emotionele factoren zoals spanning en verhoogde concentratie → kunnen waakbruxisme beïnvloeden.

Wat kan een orofaciaal fysiotherapeut doen?

Behandeling is alleen nodig als bruxisme klachten veroorzaakt, zoals kaakpijn, hoofdpijn of gebitsslijtage. In dat geval kan een orofaciaal fysiotherapeut helpen met ontspanningsoefeningen, manuele therapie en gedragsadvies.

Een orofaciaal fysiotherapeut kan helpen met:

• Bewustwording en tips om spanning in de kaken te verminderen.
• Ontspanningstechnieken en oefeningen om de spieren soepel te houden.
• Manuele technieken en advies om het kaakgebied te ontlasten.
• Gerichte begeleiding bij gewoonten die een rol kunnen spelen.

Voor verwijzers

Wanneer doorverwijzen?

Doorverwijzing is zinvol bij:

• Chronische kaak- of hoofdpijnklachten gerelateerd aan bruxisme.
• Bewegingsbeperkingen in het kauwstelsel.
• Persisterende hypertonie van de kauwspieren ondanks gebitsbescherming.
• Cervicale klachten gerelateerd aan verhoogde spierspanning.

Behandelopties door de orofaciaal fysiotherapeut

De behandeling richt zich op het verminderen van spierspanning en het verbeteren van spiercontrole:

✔ Oefentherapie en ontspanningstechnieken

• Myofeedback om klemgedrag te verminderen.
• Bewustwordingsoefeningen om hyperactiviteit van de kauwspieren af te leren.

✔ Manuele therapie en massage

• Mobilisatie van de kaak om bewegingsbeperkingen te verminderen.
• Spiermassage om myogene pijnklachten te verlichten.

✔ Gedragsinterventies en stressmanagement

• Advies over kauwgewoonten en parafunctionele activiteiten.
• Ademhalings- en ontspanningsoefeningen ter ondersteuning.

✔ Indien nodig samenwerking met tandartsen

• Stabilisatieopbeetplaten kunnen een aanvulling zijn bij structurele tandslijtage, maar behandelen de onderliggende spieractiviteit niet.